Zagraniczny wyjazd dziecka

Z uwagi na członkostwo Polski w Unii Europejskiej możliwość przekroczenia granicy RP nie stanowi już – jak do 1989 roku – znaczącego problemu technicznego czy proceduralnego. Tym samym z uwagi na ułatwioną migrację każdy obywatel UE staje przez zagrożeniem nieoczekiwanego przekroczenia granicy przez swojego syna/córkę (czasem z inicjatywy drugiego z rodziców). Jednakże rodzime prawo rodzinne i opiekuńcze pozostawia szereg uprawnień i instytucji, z których możemy skorzystać w razie zaistnienia problemów z wyjazdem dziecka. Niewątpliwie najważniejszą z nich jest możliwość udzielenia lub nieudzielenia zgody na wyjazd dziecka za granicę. W tym miejscu należy podkreślić, iż niewątpliwie wyjazd dziecka stanowi istotną sprawę z zakresu sprawowania władzy rodzicielskiej. W myśl art. 97 §2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy”. Wobec powyższego oboje rodzice muszą wyrazić zgodę na zagraniczny wyjazd dziecka (o ile żadne z nich nie jest pozbawione władzy rodzicielskiej lub ta władza nie została im ograniczona).

Przepisy prawne nie zastrzegają skuteczności przedmiotowej zgody od zachowania szczególnej formy, ale celem ułatwienia mogących się pojawić w przyszłości trudności dowodowych najlepiej sformułować ją w formie pisemnej lub w formie aktu notarialnego. W takim wypadku osoba posiadająca taką zgodę ma możliwość łatwego wykazania, że została ona udzielona przez drugiego rodzica.  Jeżeli zaś rodzic nie chce, aby dziecko wyjechało, to absolutnie nie należy udzielać zgody. W wypadku, gdy nie zostanie ona wyrażona, wówczas dziecko nie może zgodnie z prawem opuścić kraju, chyba, że drugi rodzic wystosuje odpowiednie pismo do sądu rodzinnego z prośbą o rozstrzygnięcie przez ten sąd kwestii spornej.

W wypadku, gdy jedno z rodziców wywiezie dziecko za granicę bez zgody drugiego, a w konsekwencji pozbawi małoletniego dziecka naturalnego środowiska rodzinnego i kontaktu z drugim z rodziców, i zatrzymuje go na stałe w innym państwie wbrew woli drugiego z rodziców sąd może na gruncie prawa rodzinnego wydać orzeczenie o ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej rodzica, który dokonał uprowadzenia dziecka za granicę (SN w uchwale z dnia z dnia 7 sierpnia 1982 roku, VI KZP 18/82, OSNPG 1982, nr 10, poz. 137). Jak bowiem stanowi art. 111.§1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, „jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.”

Jeżeli po udzieleniu zgody jedno z rodziców wyjechało wraz z dzieckiem poza granice naszego kraju, to zgoda może być cofnięta w każdej chwili. Trzeba ją jednak w pierwszej kolejności dostarczyć do drugiego rodzica w taki sposób, aby się z nią zapoznał (najlepiej w formie listu poleconego za poleceniem odbioru).

Zgodnie z art. 113 i 113[1] Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: „Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy.”

W razie niedotrzymania warunków ustawowych przez jednego z rodziców (np. poprzez wyjazd z dzieckiem zagranicę) strona poszkodowana ma możliwość wystąpienia z wnioskiem do sądu o wszczęcie postępowania nieprocesowego w przedmiocie sądowego ustalenia kontaktów z dzieckiem, które zakończy się wydaniem odpowiedniego postanowienia.

Jeśli zaś po zakończeniu postępowania i sądowym uregulowaniu kontaktów z dzieckiem, którykolwiek z rodziców nie będzie się stosować do orzeczenia sądowego, wówczas drugiemu z rodziców przysługuje uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem do Sądu o ukaranie rodzica naruszającego orzeczenie odpowiednią sumą pieniężną. Mianowicie, jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem, wówczas sąd w pierwszej kolejności zagrozi jej nałożeniem odpowiedniej kary pieniężnej. Jeżeli zaś w dalszym ciągu rodzic uchyla się od obowiązków wynikających z orzeczenia sądowego, to sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń.

Bartosz Jakubowski
CDO24 Centrum Ochrony Prawnej
Infolinia: 801 00 31 38

Informujemy, że powyższy artykuł nie jest opinią ani poradą prawną i nie może służyć jako ekspertyza przed sądem, urzędem czy osobą prywatną. Proszę pamiętać, że ze względu na długość opracowania artykuł dostarcza jedynie informacji ogólnych, które w konkretnym przypadku nie mogą zastąpić porady prawnej.

Proszę pamiętać, że osoby posiadające Ochronę Prawną CDO24 zawsze mogą zasięgnąć dodatkowych informacji w departamencie prawnym CDO24 pod numerem telefonu 801 003 138 (lub 32 44 57 822), który działa codziennie od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 16.30. Pozostałe osoby zainteresowane posiadaniem ochrony prawnej zapraszamy do zapoznania się z ofertą CDO24 na stronie internetowej www.cdo24.pl.

Masz pytanie do prawnika? Napisz do nas: gazeta@cdo24.pl. Odpowiedzi na najciekawsze i najczęściej pojawiające się Państwa pytania, będziemy zamieszczali w naszych artykułach.