Dożywotnie utrzymanie w zamian za prawo własności do nieruchomości
Przeniesienie własności nieruchomości (własnościowe mieszkanie, dom, grunt) może nastąpić na szereg różnych sposobów (np. darowizna czy sprzedaż). Ustawodawca przewidział również formę przeniesienia własności nieruchomości od zabezpieczenia dalszego życiowego bytu zbywcy.
W art. 908 i następnych Kodeksu cywilnego znajduje się instytucja zwana umową dożywocia. Polega ona na tym, że w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. Poprzez dożywotnie utrzymanie należy rozumieć dostarczanie wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnienie odpowiedniej pomocy i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawienie pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym. Dożywocie można zastrzec także na rzecz osoby bliskiej zbywcy nieruchomości.
Warto zaznaczyć, że jest to umowa, a nie jednostronna czynność prawna, co też oznacza, iż obie strony muszą złożyć zgodne oświadczenia woli. Z uwagi na fakt, iż w drodze opisywanej umowy dochodzi do przeniesienia własności nieruchomości, to mając na względzie art. 158 Kodeksu cywilnego należy podkreślić, iż winna być ona zawarta w formie aktu notarialnego.
Trzeba mieć również na uwadze, aby w umowie znalazły się wszelkie zobowiązania nabywcy nieruchomości określone w możliwie precyzyjny sposób, aby w przyszłości uniknąć potencjalnych nieścisłości. Ustawodawca wskazał bowiem w art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego charakter świadczeń będących obowiązkiem nabywcy, natomiast do stron należy ich urzeczywistnienie, przeniesienie na grunt istniejącego stanu faktycznego. Nabywca nieruchomości nie został uprawniony do żądania od zbywcy środków na utrzymanie nieruchomości, czy też pokrywania zobowiązań jej dotyczących (np. czynsz spółdzielczy, podatki).
Prawo dożywocia jest niezbywalne, a zatem zbywca nieruchomości, tzw. beneficjent dożywocia nie ma możliwości rezygnacji z prawa i jego przeniesienia na rzecz jakiejkolwiek osoby trzeciej, niezależnie od charakteru relacji, czy też pokrewieństwa łączących zbywcę z tą osobą trzecią. Jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień. A w wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie. Tym samym w przypadku, gdy stosunki stron umowy dożywocia ulegają istotnym zmianom, umowa dożywocia może zostać w istocie zmieniona na umowę o rentę.
To samo dotyczy przypadku, gdy zobowiązany z tytułu umowy o dożywocie (nabywca nieruchomości) zbył otrzymaną nieruchomość. Wówczas jednak to dożywotnik(zbywca) może żądać zamiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tego prawa. Należy przy tym podkreślić, że renta ta ma charakter ekwiwalentu, a nie charakter alimentacyjny i powinna być z tego względu obliczona według uprawnień wynikających z umowy dożywocia, a nie według potrzeb dożywotnika. A zatem celem wyliczenia wysokości świadczeń należy brać pod uwagę wartość świadczeń z dożywocia(m.in. dostarczanie wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału).
Bartosz Jakubowski
CDO24 Centrum Ochrony Prawnej
Infolinia: 801 00 31 38
Informujemy, że powyższy artykuł nie jest opinią ani poradą prawną i nie może służyć jako ekspertyza przed sądem, urzędem czy osobą prywatną. Proszę pamiętać, że ze względu na długość opracowania artykuł dostarcza jedynie informacji ogólnych, które w konkretnym przypadku nie mogą zastąpić porady prawnej.
Proszę pamiętać, że osoby posiadające Ochronę Prawną CDO24 zawsze mogą zasięgnąć dodatkowych informacji w departamencie prawnym CDO24 pod numerem telefonu 801 003 138 (lub 32 44 57 822), który działa codziennie od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 16.30. Pozostałe osoby zainteresowane posiadaniem ochrony prawnej zapraszamy do zapoznania się z ofertą CDO24 na stronie internetowej www.cdo24.pl.
Masz pytanie do prawnika? Napisz do nas: gazeta@cdo24.pl. Odpowiedzi na najciekawsze i najczęściej pojawiające się Państwa pytania, będziemy zamieszczali w naszych artykułach.