Zmiany w prawie pracy

W roku 2019 w polskim prawie pracy pojawiły się nowe rozwiązania, które w dość istotny sposób zmieniają sytuację pracownika. Są to przede wszystkim możliwość tworzenia i wstępowania do związków zawodowych osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych oraz powstanie tzw. pracowniczych planów kapitałowych. W niniejszym artykule skupimy się na pierwszej z wprowadzanych zmian.

 

Celem wprowadzenia zmiany w zakresie członkostwa w związkach zawodowych jest wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2 czerwca 2015 roku (sygn. akt K 1/13), zgodnie z którym prawo koalicji (zrzeszania się) przysługuje nie tylko pracownikom, ale też zatrudnionym na innej podstawie niż umowa o pracę (na przykład zlecenio-i dziełobiorcom oraz osobom samozatrudnionym).  W ustawie o związkach zawodowych wprowadzono definicję „osoby wykonującej pracę zarobkową”, a zmiany zmierzają do objęcia pełnym prawem zrzeszania się w związkach zawodowych (koalicji) wszystkich osób świadczących osobiście pracę za wynagrodzeniem, bez względu na podstawę zatrudnienia.

 

Przez pojęcie „osoba wykonująca pracę zarobkową” należy rozumieć pracownika lub osobę świadczącą pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy. Oznacza to, że w organizacje związkowe będą mogły zrzeszać się osoby, które dotychczas nie mogły korzystać z tego przywileju, czyli zatrudnione na podstawie umowy zlecenia (art. 734-751 k.c.), umowy o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.) oraz umowy o dzieło (art. 627-646 k.c.), a także tzw. osoby samozatrudnione (osoby prowadzące jednoosobową pozarolniczą działalność gospodarczą). Osobom tym po wejściu w życie przepisów przysługuje zatem m.in. prawo do zwolnienia od pracy na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności związkowej. Poza tym osoby takie mogą reprezentować związek zawodowy i zostać objęte szczególną ochroną przed rozwiązaniem umowy. Oznacza to, że wypowiedzenie lub rozwiązanie przez pracodawcę umowy z taką osobą bez zgody zarządu związku nie będzie zgodne z prawem. Natomiast wolontariuszom, stażystom i innym osobom, które świadczą osobiście pracę bez wynagrodzenia, przysługiwać będzie prawo wstępowania do istniejących już związków zawodowych bez prawa tworzenia nowych.

 

Na kanwie tych zmian wprowadzono również obowiązek zakładowej organizacji związkowej do przedstawienia pracodawcy co 6 miesięcy – według stanu na 30 czerwca i 31 grudnia – w terminie do 10. dnia miesiąca następującego po tym okresie, informację o liczbie członków. Organizacji, która nie wypełni w terminie tego obowiązku, nie będą przysługiwać uprawnienia zakładowej organizacji związkowej do czasu przedstawienia informacji.