Utrwalamy historię i przekazujemy ją kolejnym pokoleniom

16 września na ścianie zabytkowego budynku przy ulicy Pawła Stalmacha uroczyście odsłonięto tablicę upamiętniającą działalność Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność” Katowice. W latach 1980-81 w budynku tym znajdowała się siedziba MKZ, a następnie drukarnia Zarządu Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ „Solidarność. To właśnie w tym miejscu doszło do pierwszych w regionie starać opozycjonistów z siłami milicji w grudniu 1981 roku.

Wydarzenie zorganizowane przez katowicki oddział Instytutu Pamięci Narodowej i Stowarzyszenie „Porozumienie Katowickie 1980” rozpoczęła msza św. odprawiona w kościele pw. św. Piotra i Pawła w Katowicach pod przewodnictwem biskupa pomocniczego archidiecezji katowickiej Marka Szkudły. W uroczystości wzięli udział uczestnicy wydarzeń 1980 roku, sygnatariusze Porozumienia Katowickiego Jacek Jagiełka i Zbigniew Kupisiewicz, przedstawiciele Stowarzyszenia Represjonowanych w Stanie Wojennym Regionu Śląsko-Dąbrowskiego, samorządowcy oraz związkowcy z „Solidarności”.

Zwracając się do uczestników uroczystości, dyrektor katowickiego oddziału IPN dr Andrzej Sznajder podkreślił, że pamiątkowa tablica jest podziękowaniem dla wszystkich, którzy tworzyli MKZ. – Nieliczna grupa ludzi pracujących w tym miejscu podołała niezwykłemu zadaniu, jakim było stworzenie związku zawodowego o takiej sile, takiej liczbie i obejmującego tak wiele zakładów pracy. Była to praca tytanicza, wymagająca nierzadko postawienia spraw związku zawodowego przed sprawami osobistymi – powiedział dr Sznajder. Podkreślił, że to właśnie członkowie MKZ położyli fundament pod „Solidarność”. Było to możliwe dzięki temu, że idea „Solidarności” połączyła ich, mimo różnorodności. – Skoro spotykamy się w tym miejscu, po prawie 43 latach, to znaczy, że ci ludzie położyli mocny fundament pod tę organizację – powiedział dyrektor Odziału IPN w Katowicach.

Jan Cegielski, przewodniczący Stowarzyszenia „Porozumienie Katowickie 1980” podkreślił, że starania o upamiętnienie działalności MKZ osiem lat temu rozpoczął nieżyjący już Andrzej Rozpłochowski, przywódca strajku w Hucie Katowice, jeden z głównych sygnatariuszy Porozumienia Katowickiego i przewodniczący MKZ. – To właśnie tutaj, w tym budynku mieścił się jeden z najważniejszych ośrodków „Solidarności” w naszym regionie. Nasza „Solidarność” powstała jako związek zawodowy, niezależny od partii komunistycznej i władzy. Czuliśmy, że robimy coś ważnego, nie tylko dla nas samych, ale również dla Polski – powiedział Jan Cegielski.

Śląsko-dąbrowską „Solidarność” reprezentował wiceprzewodniczący Artur Braszkiewicz, który odczytał list skierowany do uczestników uroczystości przez przewodniczącego Zarządu Regionu Dominika Kolorza. Szef śląsko-dąbrowskiej „S” przypomniał, że 2 z 4 porozumień społecznych zawartych na przełomie sierpnia i września 1980 roku zostały sygnowane w naszym regionie. – Opowiadając historię na wiele sposobów, utrwalamy i przekazujemy ją kolejnym pokoleniom. Ważne są słowa, książki i zdjęcia, ale ważne są również takie tablice, jak ta. Przypomina ona przechodzącym obok, że to właśnie tu, w tym budynku, była pierwsza siedziba „Solidarności” w Katowicach – podkreślił Dominik Kolorz.

Z okazji odsłonięcia tablicy zorganizowano wystawę poświęconą Porozumieniu Katowickiemu i działalności MKZ.

Międzyzakładowy Komitet Robotniczy przy Hucie Katowice, któremu przewodniczył Andrzej Rozpłochowski, reprezentował robotników strajkujących w wielu zagłębiowskich zakładach pracy. To właśnie w ich imieniu, 11 września 1980 roku MKR podpisał z ówczesną władzą umowę społeczną, która przeszła do historii pod nazwą Porozumienie Katowickie. Zapisy dokumentu otwierały drogę do tworzenia struktur NSZZ „Solidarność” na terenie całego kraju.

23 września 1980 roku, dzień po uzgodnieniu przez przedstawicieli komisji zakładowych z całej Polski statutu NSZZ „Solidarność”, Międzyzakładowy Komitet Robotniczy przy Hucie Katowice został przekształcony w Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” Katowice z tymczasową siedzibą w Hucie Katowice. Była to zarazem jedna z pięciu regionalnych struktur „Solidarności” w ówczesnym województwie katowickim. W październiku MKZ, do którego cały czas dołączały kolejne komisje zakładowe „S”, został przeniesiony do budynku przy ulicy Stalmacha 17 w Katowicach.

Na początku 1981 roku był on największą ponadzakładową organizacją „Solidarności” w regionie. Działalność zakończył po I Walnym Zebraniu Delegatów NSZZ „Solidarność” województwa katowickiego, zorganizowanym w sierpniu 1981 roku. W trakcie WZD scalone zostały regionalne struktury „S”, wybrano 72-osobowy Zarząd Regionu z przewodniczącym Leszkiem Waliszewskim.

W budynku na Stalmacha mieściła się drukarnia Zarządu Regionu. Pierwsze starcia opozycjonistów z siłami milicji w grudniu 1981 roku miały miejsce właśnie w tym miejscu. 12 grudnia o godzinie 21 drukarnia została zajęta przez funkcjonariuszy MO, a ok. 30 osób, które próbowały ochronić znajdujący się tam sprzęt, zostało pobitych i zatrzymanych.

aga