Mocne związki to silna gospodarka

W krajach Europy Zachodniej związki zawodowe są ważnym elementem życia społeczno-gospodarczego, a negocjowane przez nie umowy zbiorowe stanowią podstawę stosunków pracy. Tak dzieje się m.in. w Norwegii, Szwecji czy Niemczech. W tych krajach uzwiązkowienie jest wysokie, jednak nie zawsze o sile związków decyduje liczebność.

Jednym z najbogatszych państw europejskich z bogatymi tradycjami związkowymi jest Norwegia. Uzwiązkowienie w tym kraju wynosi 52 proc. Najważniejsze decyzje społeczne i gospodarcze zapadają w drodze dialogu. W rozmowach biorą udział przedstawiciele pracodawców, pracowników i rządu oraz władze samorządowe, jeżeli omawiane są sprawy dotyczące regionów. Co dwa lata Norweskia Konfederacja Związków Zawodowych LO wraz z Norweską Konfederacją Pracodawców NHO negocjują tzw. umowę centralną. W dokumencie znajdują się zapisy dotyczące minimalnych rozwiązań i ram negocjacyjnych dla poszczególnych branż. Tradycją w Norwegii jest także duży udział pracowników w zarządzaniu firmami. Przedstawiciele załóg mają swoich reprezentantów w radach nadzorczych i w zarządach spółek.

W Szwecji związki zawodowe działają na trzech poziomach: zakładowym, sektorowym i centralnym, a uzwiązkowienie należy do jednego z najwyższych w Europie i wynosi 71 proc. Tam układy zbiorowe regulują 90 proc. stosunków pracy. Inaczej niż w Norwegii w negocjacjach tych dokumentów biorą udział jedynie przedstawiciele organizacji pracowników i pracodawców z poszczególnych branż, bez strony rządowej. W Szwecji nie funkcjonuje odpowiednik polskiego Kodeksu pracy, przepisy dotyczące prawa pracy zawarte są w różnych ustawach. Taki model sprawia, że w tym kraju negocjować można wszystko, np. wysokość płacy minimalnej. Z rozwiązań zawartych w podpisanych porozumieniach korzystają tylko pracownicy będący członkami związków zawodowych, które brały udział w rokowaniach. Pracownicy, niezrzeszeni w związkach, mogą samodzielnie negocjować warunki swojej pracy i płacy. Istotnym uprawnieniem szwedzkich organizacji związkowych jest możliwość podpisywania porozumień dotyczących emerytur i zabezpieczeń społecznych.

W Niemczech pracowników reprezentują zarówno związki zawodowe, jak i rady zakładowe. U naszych zachodnich sąsiadów podstawą stosunków pracy także są układy zbiorowe zawierane między związkami zawodowymi i organizacjami pracodawców dla poszczególnych gałęzi gospodarki. Osobne porozumienia podpisane na poziomie firm należą do rzadkości. Uzwiązkowienie w tym kraju wynosi 18 proc. Najwięcej pracowników należy do związku IG Metall, wchodzącego w skład Konfederacji Niemieckich Związków Zawodowych. Negocjacje układów zbiorowych przez IG Metall uważane są za najważniejsze i nadają ton rokowaniom prowadzonym w innych branżach. Dialog między przedstawicielami pracowników i pracodawców jest autonomiczny, rząd niemiecki nie narzuca żadnych rozwiązań dotyczących stosunków pracy.

O sile i pozycji związku zawodowego nie musi świadczyć jego liczebność. Państwem, w którym uzwiązkowienie wynosi tylko 8 proc., a mimo to centrale związkowe mają decydujący głos w najważniejszych sprawach pracowniczych, jest Francja. Większość pracowników popiera postulaty zgłaszane przez związkowców, o czym świadczy fakt, że w organizowanych przez nich protestach biorą udział tysiące ludzi. We Francji związki zawodowe tworzone są przede wszystkim na poziomie branżowym. Różne organizacje mogą reprezentować tę samą grupę pracowników. Centrale rywalizują między sobą, ale negocjacje zbiorowych układów pracy prowadzą wspólnie.

aga