Związki zawodowe we Włoszech
Wolność zrzeszania się jest oparta na artykule 39 Konstytucji Włoch, który równocześnie zakazuje dyskryminacji z powodu przynależności lub działalności związkowej. W tym kraju do związków zawodowych należy ponad 12 milionów osób, jednak blisko połowę członków organizacji związkowych stanowią emeryci.
We Włoszech funkcjonują trzy duże centrale związkowe: CGIL, CISL i UIL, reprezentujące różne orientacje polityczne. Największą z nich wciąż pozostaje Włoska Powszechna Konfederacja Pracy (CGIL), która w 2009 roku zrzeszała ponad 5,7 mln członków. Tylko 2,7 mln stanowili pracownicy czynni zawodowo. CGIL jest konfederacją zorganizowaną w przemyśle i przez wiele lat pozostawała blisko partii komunistycznej.
Druga pod względem wielkości, Włoska Konfederacja Związków Zawodowych (CISL) zbliżona jest do nurtu chrześcijańsko-demokratycznego. W 2010 roku CISL liczyła ponad 4,5 mln członków, z których zatrudnionych było ponad 2,2 mln osób. Podobnie jak CGIL centrala funkcjonuje w przemyśle. CISL tworzy 19 federacji i 21 struktur regionalnych. Największe z federacji branżowych, liczących znacznie ponad 100 tys. członków to: energetyka, moda i chemia, dystrybucja i produkcja energii, budownictwo i usługi pokrewne, służba cywilna i usługi publiczne, szkolnictwo i edukacja oraz transport, handel i turystyka. Śląsko-Dąbrowska Solidarność współpracuje z regionem Lombardii CISL z siedzibą w Mediolanie. Współpraca polega między innymi na wymianie informacji. Kilka dni temu biuro zagraniczne ZR zwróciło się do CISL z informacjami na temat spółki Bitron, której główna siedziba znajduje się we Włoszech i z zapytaniem o ewentualne wsparcie na rzecz poprawy relacji pracowniczych.
Trzecią dużą centralą jest Włoska Unia Pracy (UIL) licząca blisko milion pracowników zatrudnionych w przemyśle i w usługach. Oprócz trzech głównych konfederacji we Włoszech istnieje kilka innych mniejszych związków działających przede wszystkim w transporcie, sektorze usług publicznych, zrzeszających kadrę menedżerską i pracowników umysłowych. Większość włoskich związków ma strukturę terytorialną i branżową.
Negocjacje zbiorowe we Włoszech odbywają się głównie na dwóch poziomach: sektorowym i zakładowym. Rozmowy na poziomie zakładowym mogą być realizowane z kilkoma pracodawcami równocześnie, na terenie miasta lub regionu. Dodatkowo, w celu wdrożenia inicjatyw Unii Europejskiej podpisywane są porozumienia na poziomie krajowym. Innym instrumentem dialogu społecznego są rozmowy trójstronne prowadzone między rządem, przedstawicielami pracodawców i pracowników, które niejednokrotnie kończą się podpisaniem porozumienia.
W 1972 roku CGIL, CISL i UIL podpisały porozumienie o utworzeniu centrali koordynacyjnej – struktury prowadzącej wspólną politykę wobec pracodawców i państwa. Jednak w ostatnich latach nastąpiły zmiany w systemie negocjacji. Wynikają one z porozumień zawartych na poziomie krajowym w 1993 i w 2009 roku. Obydwa porozumienia zostały podpisane tylko przez dwie mniejsze centrale, czyli CISL i UIL.
Obecnie, porozumienia sektorowe dotyczące warunków pracy i płac obowiązują trzy lata. Wzrost wynagrodzeń ujęty w porozumieniach sektorowych nie jest już powiązany z przewidywanym wskaźnikiem inflacji, ale z europejską prognozą dotyczącą indeksu cen. W trakcie obowiązywania porozumienia wprowadzane są korekty wynikające z rzeczywistej inflacji. Zmienił się też harmonogram negocjacji. Związki zawodowe muszą przedstawić swoje żądania sześć miesięcy przed wygaśnięciem porozumienia, a pracodawcy są zobligowani do przedstawienia odpowiedzi w ciągu 20 dni. W ostatnich latach trwają też dyskusje na temat większej decentralizacji negocjacji na poziom zakładowy. Za takim rozwiązaniem opowiada się część pracodawców oraz CISL i UIL, natomiast CGIL jest zdecydowanie przeciwna.
Agnieszka Konieczny
Agnieszka Lenartowicz-Łysik