Wynagrodzenie z tytułu służebności przesyłu – część I
Zgodnie z 3052 § K.c. z tytułu służebności przesyłu uprawnionemu przysługuje „odpowiednie wynagrodzenie” w zamian za ustanowienie służebności przesyłu. Ustawodawca posłużył się więc bez wątpienia klauzulą generalną, a mianowicie „odpowiednim wynagrodzeniem”, nie wskazując jednocześnie w samej ustawie, jakie kryteria, okoliczności mają być uwzględniane przy wyliczaniu przedmiotowego wynagrodzenia. W celu ustalenia wysokości przedmiotowego świadczenia pieniężnego niezbędne jest więc indywidualne określenie każdego konkretnego przypadku (tak: prof. dr hab. E. Gniewek, prof. dr hab. Piotr Machnikowski, Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2016). Co więcej, w doktrynie aktualny jest pogląd, iż należy uwzględnić zakres ograniczeń własności nieruchomości i powodowanych uciążliwości dla właściciela nieruchomości, a to z kolei zależy zaś z jednej strony od rodzaju, rozmiaru, położenia, właściwości i sposobu eksploatacji urządzeń przesyłowych, a z drugiej strony od rodzaju, przeznaczenia i powierzchni nieruchomości dotkniętej ograniczeniami (tak: prof. dr hab. E. Gniewek, prof. dr hab. Piotr Machnikowski, Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2016). Powyższe zostało również potwierdzone w Postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2013 r., w sprawie oznaczonej sygnaturą akt IV CSK 440/12.
Nadto, Sąd Najwyższy w wyżej wskazanym orzeczeniu wyraźnie wskazał, iż przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu, wynagrodzenianie to „powinno odpowiadać wartości świadczenia spełnionego przez właściciela nieruchomości obciążonej na rzecz podmiotu uprawnionego w ramach służebności lub osiągniętej przez niego korzyści. Za odpowiednie wynagrodzenie może być uznane takie, które będzie stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści, jakich właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem. Indywidualizowany w konkretnej sprawie sposób obliczenia wynagrodzenia powinien uwzględniać po stronie właściciela: charakter nieruchomości – położenie, rodzaj, rozmiar, kształt – jej społeczno-gospodarcze przeznaczenie ujęte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, albo w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a w ich braku właściwości terenu i sposób korzystania z nieruchomości sąsiednich, utratę pożytków, zakres ograniczenia w prawie rozporządzania, swobodnego decydowania o przeznaczeniu nieruchomości, zagospodarowania jej, zakres i sposób ingerencji przedsiębiorcy oraz pozbawienia władztwa nad nią, sposób przebiegu urządzeń, trwałość i nieodwracalność obciążenia w dłuższej perspektywie oraz uciążliwość ustanowionego prawa. […] Z uwagi na faktyczną niemożność wyliczenia wynagrodzenia w oparciu o korzyści uzyskiwane przez przedsiębiorcę, na którego działalność wpływa również korzystanie z cudzej nieruchomości, trzeba określić je z perspektywy interesów ekonomicznych właściciela nieruchomości”.
Co więcej, wysokość wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu na podstawie art. 3052 K.c. powinna uwzględniać przede wszystkim spadek wartości użytkowej nieruchomości, która będzie obciążona taką służebnością oraz jego trwały charakter (tak: dr hab. K. Osajda, Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2016, a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2010 r., w sprawie oznaczonej sygnaturą akt II CSK 444/09).
Aktualna linia orzecznicza wskazuje również, iż istotnym czynnikiem, który powinien być uwzględniany przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, jest zakres możliwości korzystania z nieruchomości mimo umieszczenia pod jej powierzchnią, na jej powierzchni lub nad nią urządzeń przesyłowych (tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2013 r., w sprawie oznaczonej sygnaturą akt III CZP 36/13). Powyższe potwierdza również prof. K. Pietrzykowski w swoich licznych publikacjach, który podkreśla, iż ustalając wynagrodzenie, należy mieć na względzie wpływ obciążenia i usytuowania na nieruchomości urządzeń, na jej wartość, uciążliwość dla właściciela w zakresie prawidłowej eksploatacji rzeczy w ramach wykonywania jego prawa, przeznaczenie nieruchomości oraz sposób korzystania z urządzeń przesyłowych i ich charakter (wielkość, wpływ ich funkcjonowania na otoczenie, przeznaczenie) (tak: K. Pietrzykowski, Kodeks Cywilny. T. I. Komentarz art. 1-44910, Warszawa 2015).
Celem podsumowania wyżej wskazanego zagadnienia, należy wskazać, iż wynagrodzenie ma odpowiadać wartości świadczenia spełnionego na rzecz strony obowiązanej do jego zapłaty lub korzyści, którą obowiązany uzyskał w związku ze świadczeniem spełnionym wzajemnie. Ponadto, wynagrodzenie „powinno stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści, których właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem. Powinno ono też pokryć wszystkie niedogodności, jakie w przyszłości dotkną właściciela obciążonej nieruchomości w związku z ustanowieniem służebności” (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2013 r., w sprawie oznaczonej sygnaturą akt IV CSK 317/12). Wyraźnego podkreślenia wymaga fakt, iżw orzecznictwie trafnie przyjmuje się też, że wynagrodzenie powinno być ustalane każdorazowo indywidualnie i dostosowane do okoliczności istotnych w danej sprawie oraz stanowi świadczenie niemające charakteru odszkodowawczego (tak również: Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2013 r.,w sprawie sygnaturą akt V CSK 491/12).
Bartosz Duda
CDO24 Centrum Ochrony Prawnej
Infolinia: 801 00 31 38
Informujemy, że powyższy artykuł nie jest opinią ani poradą prawną i nie może służyć jako ekspertyza przed sądem, urzędem czy osobą prywatną. Proszę pamiętać, że ze względu na długość opracowania artykuł dostarcza jedynie informacji ogólnych, które w konkretnym przypadku nie mogą zastąpić porady prawnej.
Proszę pamiętać, że osoby posiadające Ochronę Prawną CDO24 zawsze mogą zasięgnąć dodatkowych informacji w departamencie prawnym CDO24 pod numerem telefonu 801 003 138 (lub 32 44 57 822), który działa codziennie od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 16.30. Pozostałe osoby zainteresowane posiadaniem ochrony prawnej zapraszamy do zapoznania się z ofertą CDO24 na stronie internetowej www.cdo24.pl.