Wydziedziczenie

Ustawodawca polski przewidział instytucję wydziedziczenia. Należy zatem pamiętać, że obietnica przyszłego spadkodawcy – „bo ja Cię wydziedziczę”- może się faktycznie spełnić, jednak tylko i wyłącznie po spełnieniu przesłanek opisanych w przepisach Kodeksu Cywilnego.

Na podstawie art. 1008 KC, wydziedziczenie następuje, jeżeli zostaną spełnione wspólnie 3 wymagania. Po pierwsze wydziedziczenia musi dokonać spadkodawca (art. 1008 KC). Po drugie musi ono nastąpić w ważnym i skutecznym testamencie. Po trzecie wydziedziczenie musi nastąpić w wyniku wystąpienia przynajmniej jednej z następujących (określonych w art. 1008 KC) przyczyn:
1. Wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
2. Dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
3. Uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Istotne jest, by przyczyna wydziedziczenia zawarta była w treści testamentu. Przykładowo, „wydziedziczam Adriana X, gdyż ciężko pobił mojego męża” lub „wydziedziczam Adriana X, gdyż dopuścił się względem mnie umyślnego przestępstwa przeciwko życiu”.

Należy pamiętać, że wydziedziczenie nie nastąpi, jeżeli spadkodawca przebaczył wydziedziczonemu, nawet gdyby nie miał zdolności do czynności prawnych (art. 1010 KC). Przebaczenie dotyczy sytuacji, w której spadkodawca oświadcza, że przebacza, czyli rezygnuje z możliwości wydziedziczenia osoby, choć zna zachowanie mogące stanowić przyczynę jego wydziedziczenia. Natomiast jeśli spadkodawca najpierw napisał testament a później przebaczył, to musi on zmienić lub odwołać w całości lub tę część testamentu, która zawiera wydziedziczenie (pogląd przeważający w literaturze).

Skutkami prawnymi wydziedziczenia są utrata dla wydziedziczonego prawa do zachowku oraz możliwości dziedziczenia na podstawie ustawy. Ważny podkreślenia jest fakt, że jeżeli wydziedziczony został zstępny spadkodawcy to jego dalsi zstępni nie tracą własnego przysługującego im uprawnienia do zachowku, nawet jeżeli przeżyłby on spadkodawcę (1011KC).

Przykład 1: Pani Olga poddała się 12-stu zabiegom przerwania ciąży, pomimo próśb, nalegań i gróźb wydziedziczenia jej przez swoją matkę Dorotę. Pani Dorota powiedziała Oldze, że ją wydziedziczyła oraz zapisała w testamencie: wydziedziczam swoją córkę Olgę, gdyż pomimo moich próśb i nalegań, wbrew mojej woli, poddała się 12-tu krotnie zabiegom przerwania ciąży. W świetle obowiązującego prawa pani Olga została skutecznie wydziedziczona, zatem ani nie będzie dziedziczyć po pani Dorocie, ani nie będzie należało jej się prawo do zachowku.

Przykład 2: Pan Wacek mówił swojemu synowi Irkowi: wydziedziczę cię, bo się mną nie opiekujesz. Pomimo słów ojca pan Irek nie zmienił swojego postępowania i ani nie dbał o ojca ani się nim nie opiekował. Pan Wacek umarł i nie sporządził testamentu. Samo „słowne” wydziedziczenie nie będzie rodziło skutków prawnych, pan Irek będzie dziedziczył po ojcu Wacku lub będzie należało mu się prawo do zachowku.

Przykład 3: Pan Krystian wydziedziczył swoją córkę Karolinę w testamencie za pobicie jego nowej, młodej żony Sandry, w wyniku którego doznała ona urazów zagrażających jej życiu. Po roku, w dzień ojca, przyszła do niego córka Karolina z czekoladkami i przeprosinami. Ojciec Krystian przebaczył córce i odwołał testament w części dotyczącej wydziedziczenia. Po sześciu miesiącach pan Krystian został skierowany do szpitala na operację serca. W czasie pobytu w szpitalu Karolina opiekowała się ojcem Krystianem, bo nowa młoda żona nie miała dla niego czasu. Ojciec Krystian zmarł w szpitalu. Czy pani Karolina będzie dziedziczyła po ojcu? Tak, pani Karolina będzie dziedziczyła po ojcu Krystianie lub będzie należało jej się prawo do zachowku. Jej ojciec Krystian, przebaczył córce oraz zmienił testament, dlatego wydziedziczenie w stosunku do Karoliny nie będzie skuteczne.

Masz jakieś pytania prawne do CDO24? Napisz do nas: gazeta@cdo24.pl, może Twój problem poruszony zostanie w następnym artykule!

Monika Weingaertner
CDO24
Centrum Ochrony Prawnej
Infolinia: 801 00 31 38