Ustalenie istnienia stosunku pracy

Od prawie roku jestem ekspedientką w lokalnym sklepie. Na początku właściciel sklepu podpisał ze mną umowę zlecenie. Ostatnio dowiedziałam się, że nie dostanę urlopu, bo mi się on nie należy. Właściciel odmówił podpisania ze mną umowy o pracę. Czy właściciel sklepu ma rację i czy mogę coś zrobić, aby poprawić swoją sytuację w pracy? (Marta B.)

Umowy zlecenie i o dzieło należą do umów cywilnoprawnych, które różnią się swym charakterem od umów o pracę. Oba rodzaje umów regulują różne uprawnienia osób świadczących swoje usługi. Zgodnie z Kodeksem pracy, stosunek pracy charakteryzuje się tym, że pracownik zobowiązuje się do wykonywania określonego rodzaju pracy na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Jeżeli wymienione warunki są spełnione, to bez wątpienia mamy do czynienia ze stosunkiem pracy, który powinien zostać potwierdzony zawartą umową o pracę.

Umowa o pracę zapewnia świadczącemu pracę większą ochronę. Gwarantuje, że do stosunków pomiędzy pracownikiem a pracodawcą znajdzie zastosowanie Kodeks pracy, regulujący prawa pracownicze, np. prawo do urlopu, maksymalną liczbę godzin pracy w tygodniu, wysokość minimalnego wynagrodzenia, rodzaje świadczeń na wypadek choroby lub macierzyństwa, okresy wypowiedzenia umowy i okresy ochronne, w czasie których rozwiązanie umowy jest niedopuszczalne.

Jeżeli jednak została zawarta umowa cywilnoprawna, pomimo że istnieją podstawy, aby uznać, że w istocie jest to stosunek pracy, pracownik nie zostaje pozbawiony ochrony. Przysługuje mu bowiem prawo do ustalenia istnienia stosunku pracy na drodze postępowania sądowego. W tym celu konieczne jest złożenie pozwu do sądu rejonowego (wydział pracy) właściwego według miejsca zamieszkania albo siedziby pozwanego pracodawcy lub według miejsca świadczenia pracy lub według miejscowości, w której znajduje się zakład pracy.

W trakcie postępowania sądowego, sąd ustali, czy rzeczywiście pomiędzy stronami umowy cywilnoprawnej istniał stosunek pracy, charakteryzujący się wskazanymi powyżej cechami. O cechach stosunku pracowniczego decydują takie kwestie jak określony czas pracy i miejsce wykonywania czynności, podpisywanie listy obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy, obowiązek wykonywania poleceń przełożonych, wykonywanie pracy zmianowej i stała dyspozycyjność, wykonywanie zadań pod nadzorem kierownika, wypłacanie wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, wykonywanie obowiązków na koszt pracodawcy, w ramach jego struktury organizacyjnej, z wykorzystaniem jego zaplecza technicznego i osobowego. Piszący pozew powinien zwrócić uwagę, czy wskazane okoliczności wystąpiły również w jego relacjach z osobą, dla której wykonywał zadania. Powinien również wskazać, w jaki sposób zamierza udowodnić istnienie tych okoliczności. W tym celu można powołać świadków, przedłożyć zawartą umowę oraz inne dokumenty, które potwierdzą, że nawiązany stosunek prawny miał charakter pracowniczy.

Trzeba również wskazać, że w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy powództwo na rzecz obywateli mogą reprezentować inspektorzy pracy. Inspektor pracy może także przystąpić do toczącej się już sprawy i pomagać pracownikowi w dochodzeniu jego praw w sporze z pracodawcą.

W przypadku ustalenia przez sąd, że rzeczywiście istniejący stosunek prawny był stosunkiem pracowniczym, a nie cywilnoprawnym, pracownik będzie miał roszczenie do pracodawcy m.in. o wypłatę różnicy pomiędzy wynagrodzeniem otrzymywanym, a minimalnym, wypłatę wynagrodzenia za godziny nadliczbowe oraz za pracę w święta i w porze nocnej, a także świadczenia chorobowe. Po stronie pracodawcy powstaje również obowiązek zapłacenia składek za ubezpieczenia społeczne w wysokości właściwej dla stosunku pracy, a nie dla innego stosunku prawnego.

Anna Trojnar-Słomska
CDO24 Centrum Ochrony Prawnej
Infolinia: 801 00 31 38

Informujemy, że powyższy artykuł nie jest opinią ani poradą prawną i nie może służyć jako ekspertyza przed sądem, urzędem czy osobą prywatną. Proszę pamiętać, że ze względu na długość opracowania artykuł dostarcza jedynie informacji ogólnych, które w konkretnym przypadku nie mogą zastąpić porady prawnej.

Proszę pamiętać, że osoby posiadające Ochronę Prawną CDO24 zawsze mogą zasięgnąć dodatkowych informacji w departamencie prawnym CDO24 pod numerem telefonu 801 003 138 (lub 32 44 57 822), który działa codziennie od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 16.30. Pozostałe osoby zainteresowane posiadaniem ochrony prawnej zapraszamy do zapoznania się z ofertą CDO24 na stronie internetowej www.cdo24.pl.

Masz pytanie do prawnika? Napisz do nas: gazeta@cdo24.pl. Odpowiedzi na najciekawsze i najczęściej pojawiające się Państwa pytania, będziemy zamieszczali w naszych artykułach.