Unieważnienie małżeństwa

Unieważnienie małżeństwa powoduje, że traktuje się małżeństwo tak, jakby nigdy nie zostało zawarte. Samo unieważnienie małżeństwa może zostać dokonane tylko na mocy wyroku sądowego. W tym artykule będzie mowa o unieważnieniu małżeństwa cywilnego. Unieważnić można także małżeństwo zawierane w Kościele, jednak taki zabieg wymaga zastosowania procedury kościelnej. Natomiast unieważnienie małżeństwa w świetle prawa cywilnego powoduje, że ustanie skutków prawnych małżeństwa. Małżeństwo wyznaniowe nie będzie unieważnione w ramach prawa cywilnego i sądowego procesu o unieważnienie. Unieważnienie małżeństwa cywilnego nie powoduje unieważnienia małżeństwa kościelnego i odwrotnie.

Małżeństwo można unieważnić, gdy:
1. Małżonkowie w chwili zawarcia małżeństwa byli nieletni, czyli mieli mniej niż 18 lat. Wyjątek dotyczy kobiety powyżej 16 lat, która została upełnoletniona przez sąd.
2. Ślub wzięła osoba ubezwłasnowolniona całkowicie.
3. Ślub wzięła osoba chora psychicznie.
4. Ślub wziął bigamista, czyli osoba, która pozostawała w ważnym związku małżeńskim.
5. Ślub wzięli krewni lub powinowaci – w odniesieniu do powinowatych sąd z ważnych powodów może udzielić zgody na zawarcie małżeństwa.
6. Pomiędzy małżonkami występowało przysposobienie (stosunek adopcji) – dotyczy tylko stosunku jaki jest pomiędzy rodzicami i dziećmi,
7. Ślub wzięła osoba będąca w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli – ten stan musi dotyczyć tylko złożenia samego oświadczenia woli o wstąpieniu w związek małżeński. Stan wyłączający świadome wyrażenie woli może wynikać między innymi z zaburzenia czynności psychicznych.
8. Osoba biorąca ślub była w błędzie co do tożsamości swojego małżonka (na przykład w przypadku bliźniaków). Błąd ten może dotyczyć także nazwiska.
9. Osoba wstąpiła w związek małżeński na skutek groźby, czyli bezprawnego działania na tyle poważnego, że składając oświadczenie, mogła się obawiać, że jej lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste. Groźba musi pozostawać w bezpośrednim związku przyczynowym ze złożonym oświadczeniem o wstąpieniu w związek małżeński.
10. Wystąpiła przeszkoda pełnomocnictwa, czyli małżeństwo zostało zawarte przez pełnomocnika bez zezwolenia sądu, albo pełnomocnictwo było nieważne albo pełnomocnictwo skuteczne odwołano.

Po unieważnieniu małżeństwa ustaje powinowactwo, czyli krewni małżonka przestają być powinowatymi dla drugiego małżonka. Poza tym małżonkowie powracają do swoich „panieńskich i kawalerskich” nazwisk.

Natomiast w sprawach majątkowych i sprawach dotyczących dzieci stosuje się przepisy dotyczące rozwodu, a to oznacza, że sąd orzeka o władzy rodzicielskiej, nie ustaje domniemanie pochodzenia dzieci z małżeństwa, ustaje wspólność majątkowa i sąd orzeka o podziale majątku. Sąd orzeka także o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania oraz o obowiązku alimentacyjnym pomiędzy małżonkami.

Sąd w trakcie procesu o unieważnienie bada także dobrą i złą wiarę małżonków, którzy zawarli unieważnione małżeństwo. Jeśli małżonek zawarł związek małżeński, wiedząc o przeszkodzie małżeńskiej, która powoduje nieważność, wtedy działa w złej wierze. Sąd w wyroku zaznaczy, kto działał w złej wierze.

Istnieje także możliwość unieważnienia małżeństwa, które ustało (na skutek śmierci lub rozwodu), ale tylko w przypadku bigamii i pokrewieństwa.

UWAGA: Nie można unieważnić małżeństwa zawartego z bigamistą, gdy jego poprzednie małżeństwo ustało z innej przyczyny niż jego śmierć.

Jak widać małżeństwo można unieważnić, ale jest to procedura dość skomplikowana. Przede wszystkim najważniejsze są tutaj kwestie dowodowe. Każdą przyczynę nieważności należy udowodnić przed sądem. Po unieważnieniu małżeństwa można ponownie zawrzeć związek małżeński w świetle prawa cywilnego.
 

Małgorzata Karolczyk
Forum Pokrzywdzonych Przez Państwo
tel. (+48) 781 729 460
www.forumpokrzywdzonych.pl