Skusili się na odprawy, przegrali życie
Górnicy z Kompanii Węglowej mówią wprost: te odprawy niech sobie rząd w rzyć wsadzi. Oni chcą pracy, nie zamierzają nią handlować. Dla nich gorzką lekcją jest los ich starszych kolegów, którzy w latach 90. wzięli odprawy i przegrali życie – podkreśla Jarosław Grzesik, szef górniczej Solidarności.
– Starsi pamiętają, a młodsi wieli słyszeli o reformie polskiego górnictwa z końca lat 90-tych. W nią też wpisywał się program dobrowolnych odejść. Wtedy wielu górników przyjęło go z entuzjazmem. Wkrótce okazało dla większości z nich odejścia za odprawą miały fatalne skutki. Nie mieli planu, jak te pieniądze zainwestować. Finanse rozeszły się w bardzo krótkim czasie, a oni popadli w ruinę – dodaje Grzesik.
To nie była wygrana na loterii
W latach 1998-2002, przy okazji realizowanej przez rząd AWS reformy górnictwa, z kopalniami dobrowolnie rozstało się 103 tys. osób. Poszli na emerytury lub skorzystali z różnych form opracowanego przez rządzących pakietu socjalnego. Z odpraw w wysokości 50 tys. zł skorzystało wtedy 67 tys. pracowników kopalń, którzy podpisali zobowiązania, że do branży nie będą mieli już powrotu. Zamknięto wówczas 23 kopalnie na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim i drastycznie zmniejszono poziom zatrudnienia w górnictwie. Celem odpraw było ograniczenie społecznych kosztów tych cięć. W założeniach ówczesnego rządu miały one służyć pobudzeniu przedsiębiorczości wśród górników odchodzących z kopalń. Już wkrótce okazało się, że bardzo wielu z nich nie poradziło sobie z tym wyzwaniem.
Na wypłatę odpraw rząd pożyczył blisko 2 mld zł z Banku Światowego. Większość tych pieniędzy została zwyczajnie przejedzona. – Górnikom wydawało się, że te 50 tys. zł to wygrana na loterii, a tak naprawdę to były ochłapy, od których trzeba było odprowadzić podatek. Znałem wielu chłopaków, którzy je wzięli, ale nie przypominam sobie, żeby któryś z nich zbijał dziś kokosy. Ci ludzie, najczęściej mierzyli się z trwałym bezrobociem i osobistymi tragediami. Przez lata szukali pracy i„ szli w Polskę”. Kilku górników z naszej kopalni popełniło samobójstwa. Jeśli się udało, to tylko bardzo wąskiej grupie osób – mówi Waldemar Sopata, przewodniczący Solidarności w Zakładzie Górniczym Sobieski w Jaworznie, wcześniej pracownik wygaszonej już kopalni Jaworzno.
Jak potoczyły się ich losy?
W nielicznej grupie górników, którym się udało, jest Robert Żuchowicz, szef związku w zlikwidowanej kopalni Paryż w Dąbrowie Górniczej. Obecnie prowadzi niewielką działalność gospodarczą. Pan Robert przyznaje jednak, że nie zna ani jednej osoby, której życie potoczyło się normalnie po odejściu z kopalni. – Dziś bardzo wielu z tych górników już nie żyje. Gdy skończyły się pieniądze, popadali w depresję, w alkoholizm. Wielu z nich próbowało sił w małym biznesie. Po roku, góra dwóch latach plajtowali. Skończyła się kasa i waliło im się całe życie, również rodzinne. Forsa najczęściej rozchodziła się na samochody, telewizory i futra dla żon. Ale byli też tacy, którzy po prostu przegrali je w kasynach, przepijali. Gdy dopadło ich bankructwo, sprzedawali mieszkania lub co gorsza byli z nich eksmitowani. Wracali w swoje rodzinne strony i ślad po nich ginął – opowiada Robert Żuchowicz.
Z życiem po odejściu z kopalni nie poradził sobie szwagier pani Anny (na prośbę rozmówczyni nie ujawniamy nazwiska). – Wydawało mu się, że Pana Boga za pięty złapał. Jeździł w swoje rodzinne strony pod Szczecin, chciał tam kupować ziemię, otwierać biznesy. Koledzy wyłudzali od niego pieniądze, niby na łapówki dla ludzi, którzy rzekomo mieli mu pomóc w ich rozkręceniu. Zaczął pić na potęgę. Stracił pieniądze i rodzinę, mieszkał na ulicy.
Po trzech latach zapił się na śmierć – opowiada pani Ania.
Bardzo żałowali swych decyzji
Wielu górników, którzy w latach 90 odeszli z pracy, po nieudanych próbach otwierania własnych biznesów i poszukiwania pracy poza górnictwem, mimo podpisanego zobowiązania, próbowało wrócić do kopalń. – Bardzo żałowali swoich decyzji – przyznaje Waldemar Sopata.
Marek Kempski, wojewoda śląski w latach 1998-2000, wskazuje, że dziś pracownicy KW wyciągają właściwe wnioski z doświadczeń górników z przełomu wieków. – Rząd już nie skusi ich odprawami, bo oni dobrze wiedzą, jakie dziś są realia rynku pracy i biznesu. Ich odejścia na pewno nie naprawią dramatycznej sytuacji spółki. Odprawy tylko zlikwidują miejsca pracy w górnictwie. Tego nie zrównoważy 24-krotność wypłaty, ani specjalna strefa ekonomiczna, bo proces jej tworzenia trwa latami – uważa Kempski.
Beata Gajdziszewska
źródło foto:commons.wikimedia.org/IngolfBLN