Prawo ojca
Do niedawna większość istotnych praw związanych z rodzicielstwem posiadały matki. Matka miała prawo do urlopu macierzyńskiego i wychowawczego. W ostatnich latach coraz mocniej przebijał się trend, który popularyzował udział ojca w wychowaniu dziecka. W końcu ustawodawca na niego zareagował, skutkiem czego były zmiany w Kodeksie pracy, które poszerzyły uprawnienia ojca wychowującego dziecko.
Pomimo tego, że ojcowie otrzymali nowe uprawnienia, ich sytuacja nie jest równoprawna z sytuacją kobiety, która ma dodatkowe prawa związane z faktem urodzenia dziecka.
W pierwszej kolejności omówię urlop ojcowski. Pracownik – ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni, który musi wykorzystać:
1) do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia albo
2) jeśli adoptuje dziecko – do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie (adopcję) i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia. Oznacza to, że jeśli dziecko ma więcej niż 7 lub 10 lat nie można skorzystać z tego urlopu.
Urlopu ojcowskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko, który składany musi być w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika. Oznacza to, że nie może odmówić pracownikowi udzielenia takiego urlopu.
Ojciec może także skorzystać z części urlopu macierzyńskiego, która przysługuje matce. Matka może zrezygnować na rzecz ojca z urlopu, niemniej jest pewna część tego urlopu, z której matka nie będzie mogła zrezygnować. Matka musi obowiązkowo wykorzystać 14 tygodni urlopu. Po tym okresie może z dalszej części urlopu zrezygnować. Jeśli tak się stanie, ojciec będzie mógł tę część urlopu wykorzystać.
Istnieje jeszcze druga możliwość, wedle której ojciec może wykorzystać dodatkowy urlop macierzyński, z którego matka zrezygnowała. Jest to urlop, którego wykorzystanie zależy od matki dziecka. Dodatkowy urlop macierzyński należy wykorzystać bezpośrednio po obowiązkowej części urlopu. Wymiar tego urlopu jest uzależniony od długości urlopu obligatoryjnego i wynosi:
– 6 tygodni, gdy urlop wynosi 20 tygodni,
– 8 tygodni, gdy urlop wynosi od 31-37 tygodni.
Matka podejmuje decyzję o tym, czy wykorzysta urlop oraz jak długi on będzie. Udzielenie tego urlopu następuje na wniosek pisemny złożony u pracodawcy z minimum 7 dniowym wyprzedzeniem przed rozpoczęciem korzystania z takiej części urlopu.
Aby skorzystać z urlopu macierzyńskiego, ojciec musi wystąpić do pracodawcy z wnioskiem na 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu. We wniosku o urlop należy wskazać termin zakończenia urlopu macierzyńskiego przez pracownicę matkę. Ojcom w trakcie korzystania z takiego urlopu przysługuje ochrona przed zwolnieniem na takich samych zasadach jak kobietom podczas urlopu macierzyńskiego.
Ojciec ma także prawo do urlopu wychowawczego na podobnych zasadach jak matka, jeśli jest zatrudniony minimum 6 miesięcy. Wymiar urlopu wynosi do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 4 roku życia. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia.
Jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, dziecko wymaga osobistej opieki, do osiągnięcia przez nie 18 roku życia można ponownie skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze maksymalnie do lat 3.
Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu wychowawczego. Pracownik, aby skorzystać z urlopu składa wniosek, w którym musi wskazać termin rozpoczęcia urlopu – konkretną datę, okres jego trwania, okres uprzednio wykorzystanego urlopu wychowawczego na dane dziecko. Wniosek powinien zostać złożony co najmniej 2 tygodnie przed upływem terminu rozpoczęcia urlopu. Niedotrzymanie tego terminu spowoduje opóźnienie rozpoczęcia urlopu, które nie może przekraczać 2 tygodni od dnia złożenia wniosku.
Pracownicy zatrudnieni na okres próbny, na czas określony i na czas wykonania określonej pracy mogą korzystać z urlopu, ale jego długość nie może przekraczać czasu, na który umowa została zawarta. To samo dotyczy osób na tak zwanym wypowiedzeniu. Z urlopu wychowawczego mogą korzystać pracownicy obojga płci. Jeśli oboje są pracownikami, to korzystać może w jednym czasie jedna osoba, chociaż jednocześnie oboje rodzice mogą być na takim urlopie maksymalnie przez 3 miesiące. Jeśli jedno z rodziców chce korzystać z urlopu, to do wniosku należy załączyć oświadczenie, że drugie nie będzie korzystało z urlopu. Łączny okres urlopu nie może przekroczyć 3 lat.
W okresie urlopu wychowawczego pracodawca nie może rozwiązać z pracownikiem umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu do dnia zakończenia tego urlopu.
Po zakończeniu urlopu wychowawczego pracodawca ma obowiązek zatrudnienia pracownika na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu albo na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym za wynagrodzeniem nie niższym od wynagrodzenia przysługującego w dniu podjęcia pracy przed urlopem.
Ojcu też przysługują uprawnienia związane z opieką nad małym dzieckiem. Pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy, jak również delegować poza stałe miejsce pracy. Dotyczy to zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Jeśli oboje rodzice danego dziecka pozostają w stosunku pracy to z uprawnień może korzystać tylko jedno z nich.
Małgorzata Karolczyk-Pundyk
Forum Pokrzywdzonych Przez Państwo
tel. (+48) 781 729 460
www.forumpokrzywdzonych.pl