Odwołanie darowizny

W życiu codziennym często decydujemy się na obdarowanie osób trzecich kosztem naszego majątku. W niektórych przypadkach ów majątek przedstawia sobą znaczną wartość pieniężną, jak np. nieruchomość lub samochód. Problem powstaje w sytuacji, kiedy obdarowana osoba, już po wykonaniu darowizny – delikatnie mówiąc – nie jest nam wdzięczna i podejmuje czynności zmierzające do naszego pokrzywdzenia.

 

W tak przedstawionym stanie faktycznym z pomocą przychodzi nam Ustawodawca, który wskazał w treści art. 898 § 1 Kodeksu cywilnego, że darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Co prawda, polski system prawny nie definiuje pojęcia „rażącej niewdzięczności”, aczkolwiek sądy dają nam pewnego rodzaju wskazówki, w jaki sposób to pojęcie należy rozumieć.

 

Niewdzięczność może być stwierdzona dopiero po uwzględnieniu całokształtu okoliczności dotyczących zarówno obdarowanego, jak i darczyńcy. Sposób rozumienia „niewdzięczności” jako przesłanki zastosowania art. 898 K.c. koresponduje z potocznym znaczeniem tego słowa. W potocznym języku „niewdzięczność” jest rozumiana jako „brak poczucia do jakichkolwiek zobowiązań moralnych względem osób, które udzieliły pomocy lub w inny sposób okazały dobro”. Niewdzięczność może być okazana przez zachowanie, które może polegać zarówno na działaniu, jak i na zaniechaniu. Nie powinny być uznawane za rażącą niewdzięczność zwykłe konflikty rodzinne (życiowe), mieszczące się w granicach przyjętych w środowisku, do którego należy darczyńca. W orzecznictwie zostało zaprezentowane stanowisko, zgodnie z którym jako rażąca niewdzięczność może być potraktowane zachowanie obdarowanego, które, oceniając rzecz rozsądnie, musi być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Rażącą niewdzięcznością może być m.in. znęcanie się nad darczyńcą, całkowite odseparowanie się i nieutrzymywanie z nim kontaktów, dokonanie wobec niego jakiegokolwiek czynu zabronionego. 

 

Warto zaznaczyć, że odwołanie darowizny następuje w drodze oświadczenia woli złożonego przez darczyńcę obdarowanemu – zgodnie z treścią 900 K.c. W przypadku, gdy przedmiotem darowizny nie jest nieruchomość, to wówczas samo to oświadczenie przenosi zwrotnie własność nieruchomości na rzecz darczyńcy. Jeżeli jednak przedmiotem darowizny jest nieruchomość, to samo oświadczenie nie powoduje automatycznie, że taka nieruchomość przechodzi ponownie na własność darczyńcy. W takim przypadku konieczne jest bowiem oświadczenie woli złożone przez obdarowanego w formie aktu notarialnego. Jeżeli obdarowany, pomimo złożenia mu oświadczenia woli o tym, że odwołuje darowiznę ze względu na jego rażącą niewdzięczność, nie zwróci darowizny na rzecz darczyńcy, to wówczas konieczne jest wytoczenie powództwa o zobowiązanie obdarowanego do złożenia oświadczenia woli o zwrocie darowizny. Orzeczenie tego typu – zastępuje ww. oświadczenie woli – stąd na podstawie wyroku można m.in. dokonać zmiany w księdze wieczystej nieruchomości.

 

Należy jednak pamiętać o treści 899 § 3 K.c., który przewiduje termin w jakim darowiznę można skutecznie odwołać. Zgodnie z tym przepisem darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Termin ten ma charakter terminu zawitego, początkiem biegu tego terminu jest dzień dowiedzenia się przez darczyńcę o niewdzięczności obdarowanego, a w sytuacji śmierci darczyńcy wskutek umyślnego działania obdarowanego dzień, w którym spadkobierca dowiedział się o tym, że obdarowany jest sprawcą tej śmierci; najwcześniej jednak jego bieg może rozpocząć się w dniu zgonu darczyńcy. Ponieważ uprawnienie to może być zrealizowane przez więcej niż jednego spadkobiercę, nie da się wykluczyć, że termin ten będzie liczony odrębnie dla każdego takiego uprawnionego.

 

Bartosz Jakubowski
CDO24 Centrum Ochrony Prawnej
Infolinia: 801 00 31 38

Informujemy, że powyższy artykuł nie jest opinią ani poradą prawną i nie może służyć jako ekspertyza przed sądem, urzędem czy osobą prywatną. Proszę pamiętać, że ze względu na długość opracowania artykuł dostarcza jedynie informacji ogólnych, które w konkretnym przypadku nie mogą zastąpić porady prawnej.

Proszę pamiętać, że osoby posiadające Ochronę Prawną CDO24 zawsze mogą zasięgnąć dodatkowych informacji w departamencie prawnym CDO24 pod numerem telefonu 801 003 138 (lub 32 44 57 822), który działa codziennie od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 16.30. Pozostałe osoby zainteresowane posiadaniem ochrony prawnej zapraszamy do zapoznania się z ofertą CDO24 na stronie internetowej www.cdo24.pl.

Masz pytanie do prawnika? Napisz do nas: gazeta@cdo24.pl. Odpowiedzi na najciekawsze i najczęściej pojawiające się Państwa pytania, będziemy zamieszczali w naszych artykułach.