Odrzucenie spadku

Każdy spadkobierca może odrzucić spadek zgodnie z art. 1012 KC, poprzez oddzielne złożenie oświadczenia przed sądem lub notariuszem (art. 1018§3 KC) przed upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego powołania do spadku. W imieniu małoletnich odrzucić spadek może jedynie przedstawiciel ustawowy (rodzic, opiekun prawny), ponieważ małoletni sam nie może odrzucić spadku! Pamiętać należy, że wskazany w przepisach termin nie jest jednakowy dla każdego spadkobiercy. Przykładowo dla małżonka czy dzieci (czyli osób, które będą w pierwszej kolejności powołani do spadku) początkiem terminu będzie zwykle dzień, w którym dowiedzieli się o śmierci spadkodawcy. Przy czym dla dalszych spadkobierców początkiem terminu będzie zwykle dzień, w którym dowiedzieli się, że spadek został odrzucony przez krewnego z silniejszymi prawami spadkowymi. Natomiast w przypadku małoletniego termin biegnie od dnia, w którym o powołaniu małoletniego dowiedział się jego rodzic lub opiekun prawny.

Odrzucenie spadku oznacza dla spadkobiercy wyłączenie go od dziedziczenia, czyli utratę zarówno przysługujących mu korzyści majątkowych jak również brak odpowidzialności za długi spadkowe. Spadkobierca będzie zatem traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku (art. 1020KC). Istotne jest zwrócenie uwagi na fakt, że odrzucenie spadku powoduje zwiększenie udziałów spadkowych innych spadkobierców ustawowych lub dziedziczenie przez spadkobierców powołanych do spadku w dalszej kolejności (np. dzieci). Warto zatem pamiętać, że nawet jeżeli sami odrzucimy spadek (czyli traktowani będziemy tak jakbyśmy nie dożyli otwarcia spadku), to spadkobiercami będą po pierwsze nasze dzieci i małżonek. Jeżeli nasz małżonek nie żyje, to cały spadek przypadnie dzieciom. Jeżeli nasze dziecko nie żyje, jego udziały spadkowe będą dziedziczyć jego dzieci, czyli nasze wnuki, a gdyby i one nie dożyły otwarcia spadku to dziedziczyć będą wtedy nasze prawnuki. Natomiast jeżeli nie mamy dzieci, to spadek dziedziczą małżonek i rodzice, jeżeli nie mamy ani małżonka ani dzieci, dziedziczyć będą nasi rodzice i tak dalej przez rodzeństwo i krewnych, aż dojdziemy do momentu, gdzie nie będzie już nikogo z rodziny. Wtedy cały spadek przypadnie gminie, w której ostatnio mieszkał spadkodawca.

W stosunku do osób uprawnionych do spadku z ustawy, istotne jest, że jeżeli osoba potencjalnie uprawniona do zachowku po zmarłym odrzuci spadek, to traci ona także uprawnienia z tytułu zachowku. Podobna sytuacja utraty przez spadkobiercę uprawnień w stosunku do przedmiotów urządzeń domowych nastąpi, gdy małżonek powołany do dziedziczenia z ustawy odrzuci spadek, wtedy spowoduje to także utratę możliwości żądania przez niego przedmiotów urządzeń domowych, z których korzystał za życia spadkodawcy.

Przykład 1: Pani Ilona (matka dwóch synów: Alana 12 lat i Edmunda 33 lat) otrzymała spadek po zmarłym mężu, w którego skład wchodzą prawa majątkowe wartości 200 tys. złotych oraz dług w wysokości 300 tys. złotych . Pani Ilona odrzuciła spadek, oznacza to, że wtedy uprawnieni do spadku będą jej synowie. Jeżeli ani Pani Ilona za Alana ani Edmund nie odrzucą spadku to będa oni spadkobiercami. Alan (małoletni– chroniony przepisami kodeksu cywilnego) będzie dziedziczył spadek z dobrodziejstwem inwentarza, zatem jego odpowiedzialność ograniczałaby się tylko do wartości inwentarza. Natomiast Edmund będzie dziedziczył spadek wprost i jeżeli nie odrzuciłby spadku to musiałaby z własnego majątku dopłacić dłużnikom 100 tys. złotych. Podobna sytuacja nastąpiłaby, gdyby pan Edmund miał własne dzieci, sam odrzuciłby spadek i nie chciałby, żeby jego dzieci dziedziczyły spadek. Wtedy Pan Edmund, jako ich przedstawiciel ustawowy, musiałby także dla nich odrzucić spadek.

Przykład 2: Pani Zofia odrzuciła spadek po zmarłym mężu. Po miesiącu usłyszała od sąsiadki, że należy jej się zachowek i może odzyskać spadek po zmarłym mężu. Niestety, jeżeli Pani Zofia raz odrzuciła spadek to nie należy jej się zachowek, ponieważ zachowek przysługuje jedynie takim osobom, które w konkretnym stanie faktycznym byłyby powołane do spadku z ustawy.

Masz jakieś pytania prawne do CDO24? Napisz do nas: gazeta@cdo24.pl, może Twój problem poruszony zostanie w następnym artykule!

Monika Weingaertner
CDO24
Centrum Ochrony Prawnej
Infolinia: 801 00 31 38