Obowiązek alimentacyjny względem rodzeństwa

Zgodnie z art. 128 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (zwana dalej „Kodeks rodzinny i opiekuńczy” lub „k.r.o.”) obowiązek dostarczania środków utrzymania,
a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych
w linii prostej oraz rodzeństwo. Innymi słowy obowiązek alimentacyjny został unormowany, aby określić krąg osób względem siebie uprawnionych i zobowiązanych.

 

Obowiązek alimentacyjny nie może obciążać osób, na które ustawa obowiązku takiego nie nałożyła (tak: J. Ignaczewski, Komentarz do przepisów KRO regulujących alimenty, Warszawa 2016). Co więcej, Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 129 wskazuje kolejność obciążeń zobowiązanych. Zgodnie z art. 128 k.r.o. i 129 k.r.o. poza krewnymi w linii prostej, którzy to zstępni i wstępni są zobowiązani w pierwszej kolejności, w dalszej kolejności zobowiązani do świadczenia alimentacyjnego jest rodzeństwo uprawnionego. Podkreślenia wymaga fakt,
w sytuacji gdy zstępni lub wstępni nie będą w stanie wypełnić obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, co może wynikać m.in. z możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanych, bądź może wynikać z braku zstępnych lub wstępnych, dalsze w kolejności jest rodzeństwo uprawnionego. Ustawodawca bezsprzecznie wskazuje kolejność zobowiązanych do świadczenia obowiązku alimentacyjnego – najpierw zobowiązani są krewni w linii prostej,
a dopiero w dalszej kolejności krewni w linii bocznej.

 

Odnosząc się wobec definicji „Rodzeństwa” to są to osoby, będące krewnymi w linii bocznej
w drugim stopniu, czyli w stopniu najbliższym w linii bocznej (tak: dr K. Gromek, Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2016). W związku z powyższym pojawiła się wątpliwość czy jako rodzeństwo należy rozumieć osoby, które mają dwóch tych samych przodków (ojca i matkę), czy też rodzeństwem są osoby, które mają wspólnego jednego wspólnego przodka. Aktualnie doktryna wyraźnie wskazuje, iż jako rodzeństwo rozumie się osoby, które mają choć jednego wspólnego przodka (tak: J. Ignaczewski, Komentarz do przepisów KRO regulujących alimenty, Warszawa 2016). W konsekwencji powyższego, należy uznać, iż obowiązek alimentacyjny istnieje zarówno pomiędzy rodzeństwem naturalnym,
jak i przyrodnim (tak: J. Ignaczewski, Komentarz do przepisów KRO regulujących alimenty, Warszawa 2016, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r., sygn. akt III CZP 91/86).

 

Treścią obowiązku alimentacyjnego względem rodzeństwa jest dostarczanie uprawnionemu środków utrzymania (bieżących potrzeb konsumpcyjnych: wyżywienie, ubranie, koszty utrzymania mieszkania, wypoczynku, koszty leczenia, opieki, rehabilitacji), a w miarę potrzeby także środków wychowania (służących rozwojowi fizycznemu i umysłowemu, w tym mieści się kształcenie, troska o zdrowie i zapewnienie dóbr kultury). Celem świadczeń alimentacyjnych jest dostarczenie uprawnionemu środków do zaspokojenia jego bieżących potrzeb
(tak: J. Ignaczewski, Komentarz do przepisów k.r.o. regulujących alimenty, Warszawa 2016). Powyższe doznaje jednak ograniczenia na mocy art. 134 k.r.o. Zgodnie bowiem z tymże artykułem w stosunku do rodzeństwa zobowiązany może uchylić się od świadczeń alimentacyjnych, jeżeli są one połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego najbliższej rodziny. Celem art. 134 k.r.o. jest więc ochrona stopy życiowej brata lub siostry,
jak i najbliższej rodziny przed nadmiernym uszczerbkiem, a więc przed pogorszeniem dotychczasowego poziomu życia (J. Ignaczewski, Komentarz do przepisów KRO regulujących alimenty, Warszawa 2016). Podkreślenia wymaga fakt, iż uchylenie się zobowiązanego od świadczenia alimentów jest możliwe nie tylko jeżeli obowiązek ten powodowałby pogorszenie sytuacji samego zobowiązanego, ale również jeżeli pociągałby nadmierny uszczerbek dla jego najbliższej rodziny.

 

Tym samym obowiązek alimentacyjny rodzeństwa w porównaniu z takim obowiązkiem krewnych w linii prostej jest ograniczony w dwojaki sposób. Po pierwsze istnieje on w ostatniej kolejności, po drugie pomimo znajdowania się uprawnionego w niedostatku rodzeństwo może się uchylić od świadczeń alimentacyjnych na jego rzecz, jeżeli spełnianie ich byłoby połączone nie tylko z nadmiernym uszczerbkiem dla zobowiązanego ale i jego najbliższej rodziny (tak: prof. dr hab. K. Pietrzykowski, Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2015).