Nowelizacja Kodeksu karnego – przestępstwo z art. 209 k.k.

Do dnia 1 czerwca 2017 roku odpowiedzialność karna z tytułu braku realizowania obowiązku alimentacyjnego groziła w sytuacji, w której osoba zobowiązana uporczywie się uchyla od wykonania ciążącego na niej z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej i jednocześnie doprowadziło to do niemożności zaspokojenia przez taką osobę jej podstawowych potrzeb życiowych. Zwrócić należy uwagę, iż obie przesłanki (uporczywe uchylanie się od realizacji obowiązku oraz doprowadzenie do niemożności zaspokojenia podstawowych potrzeb uprawnionego) musiały zostać spełnione kumulatywnie, aby przypisać sprawcy wypełnienie znamion czynu zabronionego z art. 209 Kodeksu karnego. Ponadto ustawodawca nie określił wprost co oznacza termin „uporczywego uchylania się”, który wymagał dokonywania jego odpowiedniej wykładni przez sąd orzekający w sprawie.

 

W dniu 1 czerwca 2017 r. weszła w życie obszerna nowelizacja ustawy Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r. Jedną ze zmian było wprowadzenie dwóch odrębnych typów przestępstwa uchylania się od obowiązku alimentacyjnego. W art. 209 § 1 Kodeksu karnego ustawodawca przyjął koncepcję penalizacji uchylania się od wykonania obowiązku alimentacyjnego w sytuacji, w której powstałą z tego tytułu zaległość stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych lub opóźnienie z tytułu zaległego świadczenia co najmniej o 3 miesiące. Podkreślić należy, iż ustawodawca zrezygnował z nieostrego pojęcia „uporczywego uchylania się” na rzecz jasno określonego kryterium czasowego oraz kwotowego wynoszącego równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych.

 

W wyniku wprowadzonej nowelizacji ustawodawca dodał również § 1a, w którym stypizowano kwalifikowane przestępstwo uchylania się od obowiązku alimentacyjnego. Jeżeli w wyniku działania sprawcy czynu zabronionego wskazanego wyżej (art. 209 § 1 Kodeksu karnego) doszło do narażenia osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega ona potencjalnie surowszej sankcji karnej tj. karze grzywny, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

 

Biorąc pod uwagę powyższe, obecnie ustawodawca dokonał rozdzielenia przesłanek, które decydują o możliwości przypisania sprawcy wypełnienia znamion czynu zabronionego polegającego na uchylaniu się od obowiązku alimentacyjnego. Dla wypełnienia znamion typu podstawowego przestępstwa uchylania się od obowiązku alimentacyjnego wystarczy brak realizacji obowiązku alimentacyjnego skutkującego powstaniem zaległości, która stanowi równowartość 3 świadczeń okresowych lub opóźnienie się z tytułem zaległego świadczenia nieokresowego co najmniej o 3 miesiące. Przedmiotowe zmiany pozwalają obecnie na ukaranie osoby, która uchyla się od zasądzonego obowiązku alimentacyjnego, co jednocześnie jednak nie doprowadza do niemożności zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych uprawnionego.

 

Zmianie nie uległ tryb ścigania przestępstwa, które nadal następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.

 

Nowością, która została przewidziana przez ustawodawcę jest wprowadzenie w § 4 i 5 art. 209 Kodeksu karnego dwóch kontratypów. Zgodnie z § 4 nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w art. 209 § 1 Kodeksu karnego, który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty. Jednocześnie na podstawie § 5 sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa z art. 209 § 1a Kodeksu karnego uiścił w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.

 

Wskazaną wyżej zmianę należy ocenić pozytywnie, albowiem możliwość skorzystania przez sprawcę z dobrodziejstwa instytucji wyłączających jego odpowiedzialność karną może być ogromną motywacją do uiszczenia zaległych kwot. Uzyskanie zaległych kwot przez osobę uprawnioną do otrzymania przedmiotowych świadczeń ma kardynalne znaczenie, mające bez wątpienia prymat w stosunku do ewentualnej odpowiedzialności karnej sprawcy.

 

Tomasz Kosterka
CDO24 Centrum Ochrony Prawnej
Infolinia: 801 00 31 38

Informujemy, że powyższy artykuł nie jest opinią ani poradą prawną i nie może służyć jako ekspertyza przed sądem, urzędem czy osobą prywatną. Proszę pamiętać, że ze względu na długość opracowania artykuł dostarcza jedynie informacji ogólnych, które w konkretnym przypadku nie mogą zastąpić porady prawnej.

Proszę pamiętać, że osoby posiadające Ochronę Prawną CDO24 zawsze mogą zasięgnąć dodatkowych informacji w departamencie prawnym CDO24 pod numerem telefonu 801 003 138 (lub 32 44 57 822), który działa codziennie od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 16.30. Pozostałe osoby zainteresowane posiadaniem ochrony prawnej zapraszamy do zapoznania się z ofertą CDO24 na stronie internetowej www.cdo24.pl.

Masz pytanie do prawnika? Napisz do nas: gazeta@cdo24.pl. Odpowiedzi na najciekawsze i najczęściej pojawiające się Państwa pytania, będziemy zamieszczali w naszych artykułach.