Na wykłady Wszechnicy Górnośląskiej przychodziły tłumy

Na wykłady Wszechnicy Górnośląskiej przychodziły tłumy. W latach 80. ubiegłego wieku instytucja popularyzowała nieocenzurowaną wiedzę, niezależną kulturę oraz ideę samokształcenia.

 

Staraniem działających na Górnym Śląsku ogniw NSZZ Solidarność i Niezależnego Zrzeszenia Studentów została powołana Wszechnica Górnośląska. Celem jej jest m.in. pobudzanie i zaspokajanie potrzeb intelektualnych, wyrabianie nawyków samokształcenia, popularyzowanie wiedzy i kultury (…) – głosiła deklaracja ideowa Wszechnicy Górnośląskiej, opublikowana 7 stycznia 1981 roku na łamach Wolnego Związkowca, biuletynu Solidarności Huty Katowice. 

 

Pomysłodawcami utworzenia wszechnicy byli działacze opozycji: Maria i Michał Luty. Na Śląsk przyjechali z Warszawy w latach 70. ubiegłego wieku. – Byliśmy pod wrażeniem Towarzystwa Kursów Naukowych, działającego w stolicy pod koniec lat 70.Ta niezależna inicjatywa przełamywała monopol komunistów w nauczaniu. Zależało nam na utworzeniu podobnej instytucji w naszym regionie. Pomysł przedstawiła żona, wówczas pracownik naukowy Uniwersytetu Śląskiego, podczas zebrania uczelnianej Solidarności – opowiada Michał Luty, który z ramienia regionalnej Solidarności kierował Wszechnicą Górnośląską. Opiekę merytoryczną i organizacyjną nad instytucją sprawowała Rada Programowa, utworzona przez wykładowców i studentów z UŚ. Radą kierował prof. Ireneusz Opacki z Wydziału Filologicznego UŚ, zmarły w 2005 roku.

 

Jak podkreśla Michał Luty, sukces Wszechnicy Górnośląskiej przeszedł najśmielsze oczekiwania. Od stycznia do 13 grudnia 1981 roku w Katowicach, Gliwicach i Sosnowcu zorganizowano ponad 100 otwartych wykładów dotyczących m.in. historii Polski, ekonomii, polityki, socjologii i literatury. – Przyciągały tłumy. Największym zainteresowaniem cieszyły się wykłady z historii Polski, przemilczanej bądź przekłamanej w podręcznikach. Ludzie z zapartym tchem słuchali m.in. prawdy o Katyniu, o Powstaniu Warszawskim – wspomina Michał Luty. Wszechnica organizowała również spotkania z udziałem opozycjonistów. Uczestniczyli w nich m.in. Jacek Kuroń, Tadeusz Mazowiecki, Adam Michnik, Jadwiga Staniszkis czy Tomasz Strzembosz.

 

Ostatnie spotkanie przed wprowadzeniem stanu wojennego Wszechnica Górnośląska zorganizowała 10 grudnia 1981 roku. Po 13 grudnia działała w podziemiu, w kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Gliwicach w ramach Duszpasterstwa Ludzi Pracy, prowadzonego przez redemptorystę o. Jana Siemińskiego. 

 

Obecnie tradycje Wszechnicy Górnośląskiej kontynuuje Nowa Wszechnica Górnośląska „Solidarność”, powołana przez związkowców z UŚ w 2016 roku. Adresatem jej wykładów jest młodzież licealna.

 

Beata Gajdziszewska
źródło foto: Stowarzyszenie Pokolenie