Kara porządkowa – casus
Stan faktyczny:
Pracodawca dwukrotnie ukarał pracownika porządkowymi karami nagany za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących czasu pracy. W dniach wymierzania kar porządkowych pracownik był obecny w pracy, ale pracodawca nie wysłuchał jego ustnych racji, poprzestając na zażądanych od niego pisemnych wyjaśnieniach przyczyn naruszania porządku pracy. Pracodawca nie uwzględnił sprzeciwów pracownika od nałożonych sankcji porządkowych, utrzymując, że zastosował kary zgodnie z wymaganiami prawa.
Rozwiązanie casusu:
Zgodnie z art. art. 109 § 2 Kodeksu pracy kara porządkowa może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika. Art. 109 § 2 KP należy do sfery bezwzględnie obowiązujących norm prawa pracy, regulujących odpowiedzialność porządkową pracowników. Z normy tej jednoznacznie wynika obowiązek pracodawcy uprzedniego wysłuchania pracownika przed zastosowaniem wobec niego kary porządkowej. Tej ustawowej powinności pracodawcy odpowiada uprawnienie pracownika, że ma być wysłuchany przed zastosowaniem kary porządkowej.
Literalne, jak i potoczne rozumienie użytego przez ustawodawcę zwrotu „po uprzednim wysłuchaniu” wymaga od pracodawcy zachowania ustnego sposobu wysłuchania pracownika, który w tej właśnie formie ma najpełniejsze możliwości wyjaśnienia kwestii spornych, jakie ewentualnie uzasadniają następcze nałożenie kary porządkowej. Pracownik może z tej ciążącej na pracodawcy ustawowej powinności (a własnego uprawnienia), skorzystać według swojego uznania. W takich stworzonych pracownikowi warunkach jest on przede wszystkim uprawniony do ustnego wyjawienia okoliczności i motywów swojego zachowania się. Może jednak ograniczyć się do złożenia stosownych wyjaśnień na piśmie, ale może również w ogóle nie skorzystać ze swojego pracowniczego uprawnienia. Każdy z tych sposobów zachowania się pracownika będzie równoznaczny z zachowaniem przez pracodawcę obligatoryjnego wymagania z art. 109 § 2 KP, w postaci koniecznego uprzedniego wysłuchania pracownika przed zastosowaniem kary porządkowej.
Sytuacji tej nie można odwrócić, albowiem pracodawca – jako podmiot zobowiązany do uprzedniego wysłuchania pracownika według treści art. 109 § 2 KP – nie może decydować o sposobie, czy formie skorzystania przez pracownika z jego ustawowego uprawnienia do wysłuchania go przed zastosowaniem kary porządkowej.
Powyższy pogląd potwierdził Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie, stwierdzając, że pracodawca nie może zastosować kary porządkowej bez uprzedniego wysłuchania pracownika, chyba że ten zrezygnował ze stworzonej mu możliwości ustnego złożenia wyjaśnień, bądź wybrał pisemną formę ich wyrażenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 1999r. I PKN 114/99).
Wniosek:
Należy pamiętać, że nawet zastosowanie wobec pracownika kary porządkowej merytorycznie uzasadnionej, ale udzielonej bez uprzedniego wysłuchania pracownika, będzie prowadziło do jej uchylenia przez Sąd pracy.
Piotr Kisiel, prawnik Zarządu Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ Solidarność