Instytucja odsetek za opóźnienie

Istotą instytucji odsetek ustawowych jest zapewnienie terminowego uiszczania należności przez strony umowy. Odsetki stanowią bowiem świadczenie pieniężne przysługujące wierzycielowi w sytuacji, gdy dłużnik korzysta z pieniędzy wierzyciela, które to korzystanie jest przedmiotem umowy, jak i w sytuacji, gdy nie jest ono objęte zgodą wierzyciela i wynika z opóźnienia w zapłacie sumy pieniężnej przez dłużnika. Odsetki mają więc na celu zapewnienie dyscypliny płatniczej. Innymi słowy, nieuiszczenie należności w terminie powoduje konieczność uiszczenia odsetek.

Do dnia 31 grudnia 2015 r. Kodeks cywilny w art. 481§2 stanowił, że w przypadku zastrzeżenia obowiązku zapłaty odsetek bez określenia ich wysokości, dłużnik obowiązany był płacić, odsetki ustawowe. Wysokość tych odsetek była ustalana jednakowo zarówno dla tzw. odsetek kapitałowych, o których mowa w art. 359 K.c., jak i odsetek za opóźnienie, o których mowa w art. 481 K.c. Wysokość tych odsetek określało Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2014 r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych. Na dzień 31 grudnia 2015 r. odsetki ustawowe wynosiły 8 proc. w stosunku rocznym.

Jednakże ustawodawca uznał, iż zastosowanie takiej samej stopy odsetek ustawowych do obu zasadniczych kategorii odsetek (opartych na art. 359 K.c., jak i 481 K.c.) jest nieuzasadnione, gdyż pełnią one różne funkcje. Jak wskazuje aktualna linia orzecznicza, odsetki za opóźnienie służą między innymi kompensacji szkody poniesionej przez wierzyciela na skutek niespełnienia przez dłużnika świadczenia w terminie, podczas gdy funkcja odsetek tzw. kredytowych ma znaczenie motywacyjne (tak: Komentarz do art. 359 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2016). Zważywszy na fakt, iż odsetki mają pełnić różne cele i różne funkcje, uzasadnionym w ocenie ustawodawcy jest ustalenie wysokości odsetek za opóźnienie na wyższym poziomie.

W konsekwencji uchwalenia w dniu 9 października 2015 r. ustawy o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2016 r., ustawodawca zmienił treść art. 359 K.c., jak i art. 481 K.c. poprzez wprowadzenie nie tylko odrębnej nomenklatury, ale i odrębnej kategorii „odsetek”. Artykuł 359 K.c. w jego brzmieniu od dnia 1 stycznia 2016 r. posługuje się określeniem „odsetek ustawowych”, podczas gdy art. 481 K.c. posługuje się określeniem „odsetek ustawowych za opóźnienie”. Zmianie uległ również sposób ustalania wysokości odsetek, jak i ustalenie odsetek maksymalnych dla każdej z wyżej wskazanych kategorii odsetek. W konsekwencji ustawodawca zadecydował, iż wysokość odsetek ustawowych oraz odsetek ustawowych za opóźnienie ustala się od dnia 1 stycznia 2016 r. w oparciu o stopę referencyjną Narodowego Banku Polskiego, która aktualnie wynosi 1,5 proc. rocznie.

Zgodnie z art. 359§2 K.c. jeżeli wysokość odsetek nie jest określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równiej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. Wysokość odsetek ustawowych w skali roku równa jest więc 5 proc. Na podstawie art. 481§2 K.c. stopa odsetek za opóźnienie została natomiast ustalona w wysokości równej stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Aktualna wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie wynosi więc 7 proc.

Z powyższego wynika, iż odsetki ustawowe za opóźnienie są wyższe o 2 punkty procentowe od odsetek ustawowych, o których mowa w art. 359 K.c. Wynika to z faktu, iż odsetki ustawowe pełnią inną funkcję niż odsetki ustawowe za opóźnienie. Te ostatnie bowiem służą między innymi kompensacji szkody poniesionej przez wierzyciela wskutek niespełnienia przez dłużnika świadczenia w terminie, co w ocenie ustawodawcy uzasadnia wysokość odsetek za opóźnienie w innej, wyższej wysokości niż odsetek ustawowych.

Bartosz Duda
CDO24 Centrum Ochrony Prawnej
Infolinia: 801 00 31 38

Informujemy, że powyższy artykuł nie jest opinią ani poradą prawną i nie może służyć jako ekspertyza przed sądem, urzędem czy osobą prywatną. Proszę pamiętać, że ze względu na długość opracowania artykuł dostarcza jedynie informacji ogólnych, które w konkretnym przypadku nie mogą zastąpić porady prawnej.

Proszę pamiętać, że osoby posiadające Ochronę Prawną CDO24 zawsze mogą zasięgnąć dodatkowych informacji w departamencie prawnym CDO24 pod numerem telefonu 801 003 138 (lub 32 44 57 822), który działa codziennie od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 16.30. Pozostałe osoby zainteresowane posiadaniem ochrony prawnej zapraszamy do zapoznania się z ofertą CDO24 na stronie internetowej www.cdo24.pl.

Masz pytanie do prawnika? Napisz do nas: gazeta@cdo24.pl. Odpowiedzi na najciekawsze i najczęściej pojawiające się Państwa pytania, będziemy zamieszczali w naszych artykułach.