Czym zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich

Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na staży praw i wolności człowieka. Posiada liczne kompetencje. W uzasadnionych przypadkach ma prawo do podjęcia określonego działania. Każdy obywatel ma prawo zgłosić do rzecznika naruszenie swoich praw, jeśli zostały one naruszone przez działanie władz publicznych. Zgłoszenie powinno zostać przesłane na piśmie z kserokopią dokumentacji dotyczącej sprawy. Zgłoszenie powinno być dość szczegółowe tak, aby rzecznik miał pełną orientację w sprawie. Ustawa nie przewiduje określonego czasu na rozpatrzenie zgłoszenia. Niekiedy odpowiedź od rzecznika może przyjść do nas po kilku miesiącach.

Gdy rzecznik otrzyma nasze pismo, może wykonać następujące działania:
1. podjąć sprawę,
2. wskazać, jakie kroki można podjąć w sprawie,
3. przekazać sprawę do załatwienia odpowiedniemu organowi. Rzecznik może także nie podjąć się sprawy. O każdym swoim działaniu rzecznik poinformuje zgłaszającego pisemnie.

Jeśli rzecznik zdecyduje się na podjęcie sprawy, to:
1. może samodzielnie poprowadzić postępowanie wyjaśniające,
2. może zwrócić się o zbadanie sprawy do odpowiednich organów – w tym do prokuratury, organów kontroli państwowej,
3. może zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania sprawy lub jej części.

Gdy rzecznik sam prowadzi postępowanie, może zbadać każdą sprawę na miejscu. Rzecznik może także żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez organy administracji. Rzecznik ma prawo żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, organy ścigania w tym prokuraturę oraz żądać do wglądu akt sądowych i prokuratorskich oraz innych akt organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu wyroku. Rzecznik ma także możliwość zlecenia ekspertyz i opinii.

UWAGA: rzecznik odmawia ujawnienia nazwiska i innych danych osobowych skarżącego, w tym także wobec organów władzy publicznej, jeżeli uzna to za niezbędne dla ochrony wolności, praw i interesów jednostki.

Po zbadaniu sprawy rzecznik może podjąć następujące kroki:
1. wyjaśnić zgłaszającemu, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela,
2. skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej. W takim przypadku rzecznik wskazuje jak jego zdaniem sprawa powinna zostać załatwiona. Ponadto może żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania kar służbowych,
3. zwrócić się do organów nadrzędnych wobec organów, gdzie dopatrzono się naruszenia praw i wolności człowieka, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa,
4. żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych oraz wziąć udział w toczącym się postępowaniu (na prawach przysługujących prokuratorowi),
5. żądać wszczęcia śledztwa lub dochodzenia w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu,
6. zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach – na prawach przysługujących prokuratorowi,
7. wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach,
8. wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach.
Rzecznik nie ma obowiązku podjęcia się prowadzenia sprawy. Nawet jeśli rzecznik podejmie jakieś działanie, to może podejmować tylko takie czynności, na które pozwalają jemu przepisy prawa.

Małgorzata Karolczyk-Pundyk
Forum Pokrzywdzonych Przez Państwo
tel. (+48) 781 729 460
www.forumpokrzywdzonych.pl